W poprzednim artykule przedstawiliśmy przykładowe ćwiczenia do pierwszego poziomu programu Relationship Development Intervention. W tym artykule zaprezentowane zostaną wybrane ćwiczenia z poziomu II.
Poziom II: Uczeń
Najważniejszym celem na tym poziomie jest nauczenie dziecka brania współodpowiedzialności za utrzymywanie koordynacji w działaniu z partnerem. Wciąż duży nacisk jest kładziony na fizyczne działania, ponieważ wspólny ruch jest świetnym sposobem na kształtowanie koordynacji partnerów.
Około etapu 7 wprowadzane są ćwiczenia wykonywane z parze. Należy dobrać z dużą uwagą odpowiedniego partnera dla dziecka. Powinien znajdować się na podobnym poziomie umiejętności społecznych, aby dziecko nie nabrało przekonania, że rówieśnik zrobi wszystko za niego.
Etap 5: Różnorodność
Dzieci, z którymi pracujemy, często zdają się postrzegać zmiany jak czarne – białe, włączone – wyłączone. Na tym etapie przekonają się, że całe otoczenie, a w szczególności otoczenie społeczne, nieustannie się zmienia, ale są to zmiany drobne i stopniowe.
Poziom II, Etap 5, Ćwiczenie 60 – Zmiany w chodzeniu
Cele:
- Uczenie umiejętności chodzenia krok w krok z drugą osobą,
- Utrzymywanie tempa partnera w czasie ruchu,
- Czerpanie radości ze stopniowej skoordynowanej zmiany ruchów.
Dzieci na tym poziomie często nie zdają sobie sprawy z tego, że nie dotrzymują tempa osobie, z którą spacerują. Celem ćwiczenia jest uwrażliwienie ich na stopniowe zmiany tempa i wykształcenie umiejętności dostosowywania się do nich.
Przygotowanie:
Zaznacz linię startu, linię mety oraz dwie równoległe linie do chodzenia na podłodze lub innej powierzchni.
Przebieg ćwiczenia:
- Krok 1: Chodzenie wolniej i szybciej. Licz i zacznij chodzić razem z dzieckiem. Upewnij się, że dziecko patrzy na Ciebie i reguluje tempo chodu. Nie zmieniaj zbyt często tempa, ale upewnij się, że to dziecko dostosowuje się do Ciebie, a nie odwrotnie.
- Krok 2: Przyspieszanie. Powiedz dziecku, że teraz zaczniecie od wolnego chodu, a stopniowo będziecie przyspieszać przy kolejnych próbach. Przejdźcie powoli od startu do mety i z powrotem. W następnej rundzie idźcie trochę szybciej; komentuj to, co robicie. Spróbujcie też tego bez linii startu i mety oraz przy różnych okolicznościach (np. na podwórku, na boisku).
- Krok 3: Różnicowanie szybkości.Teraz różnicuj prędkość w trakcie jednej rundy. Zapowiedz dziecku, że pójdziesz powoli, a w drodze powrotnej przyspieszysz. W kolejnych próbach kontynuuj przyspieszanie, cały czas komentując akcję. Kiedy dziecko to opanuje, możesz zwiększać prędkość częściej, zapowiadając zmianę dziecku. Po osiągnięciu największego rozsądnego tempa, stopniowo zwalniaj.
Etap 6: Transformacja
W poprzednim etapie dziecko opanowało umiejętność dostosowywania się do stopniowych zmian w tempie i sposobie wykonywania czynności. Teraz do ćwiczeń dodane zostaną elementy zaskoczenia i nowości. Trener będzie zmieniał nie tylko tempo, ale także rodzaj aktywności np. z chodzenia do skakania.
Transformacje wciąż będą się odbywały stopniowo, aby wyczulić na nie dziecko, a jednocześnie nie przytłoczyć go nagłymi zmianami. Ten etap rozwija także poczucie humoru, pokazując, że odwrócenie funkcji przedmiotu może być zabawne. Humor pojawi się także w zabawach z role, gdy w ramach zabawy mama pójdzie do kołyski, a dziecko z teczką do biura.
Poziom II, Etap 6, Ćwiczenie 66 – Zmiana funkcji
Cele:
- Rozwijanie elastycznego, dywergencyjnego myślenia,
- Kształtowanie szybkiej adaptacji do zmian.
Na tym etapie oswajamy dziecko ze stopniowymi zmianami czynności. W tym zadaniu nie będzie się co prawda zmieniała ogólna zasada aktywności, ale przedmioty będą używane w różnych funkcjach. Prezentujemy kilka przykładów takich zadań, ale należy wymyślać wiele kolejnych przykładów, dostosowanych do zainteresowań dziecka.
Przygotowanie:
Przygotuj 2 koszyki, spinacze, piłki, 2 kapelusze, klocki, krzesła, stół, ciasteczka (herbatniki) i ludziki do zabawy.
- Nieoczekiwana zamiana przedmiotów: Załóżcie kapelusze i bawcie się we wrzucanie piłki do koszyków, które trzymacie w dłoni. Dziecko najpierw rzuca, a Ty łapiesz. Następnie odłóż koszyk, zdejmij kapelusz i powiedz dziecku, że teraz będziesz go używał jako kosza. Potem zamieńcie rolę, aby dziecko również mogło trzymać kapelusz jak kosz do złapania piłki. Kontynuujcie zabawę, a następnie zmieńcie piłkę na coś innego, na przykład pluszową zabawkę.
- Nieoczekiwane odwrócenie funkcji: Udawajcie, że zasiadacie do obiadu. Usiądźcie na krzesłach, a jedzenie połóżcie na stole. Nagle powiedz Uczniowi, że nadszedł czas na zmianę. Teraz usiądźcie na stole, a talerze połóżcie na krzesłach.
- Dziwne zakończenie: Budujcie razem dom z klocków. Upewnij się, że klocki się skończą przed zbudowaniem dachu. Wyjmij pudełko z herbatnikami i zrób z nich dach spinając je spinaczami. Na koniec możecie udawać, że jesteście potworami, które pożerają dach. Umieść wcześniej ludziki w domku, aby móc dodać trochę efektów dźwiękowych w postaci krzyków.
Etap 7: Synchronizacja
Na tym etapie dziecko zaczyna brać odpowiedzialność za regulację podczas interakcji, aby upewnić się, że działanie jest skoordynowane. Pojawią się tutaj bardziej złożone zadania, a także pierwsze ćwiczenia do wykonania z rówieśnikiem.
Dziecko nauczy się w tym etapie takich elementów jak równe zaczynanie i kończenie czynności z partnerem. Aby równo rozpocząć, przydadzą się odpowiednie komunikaty mówiące o gotowości partnerów. Po raz pierwszy zaczniemy też kształtować umiejętność antycypowania następnego kroku partnera.
Poziom II, Etap 7, Ćwiczenie 73 – Czy jesteś gotowy
Cele:
- Branie odpowiedzialności za rozpoznanie gotowości partnera,
- Efektywne komunikowanie dotyczące własnej gotowości,
- Branie odpowiedzialności za regulację działania,
- Koordynacja przerw w działaniu.
Zanim dziecko stanie się prawdziwym partnerem w interakcji musi nauczyć się zdobywać wiedzę o gotowości uczestników. W tym ćwiczeniu dziecko pozna kilka sposobów na określanie poziomu gotowości partnera, a także na zakomunikowanie własnego stopnia gotowości do zadania. Ponadto dostrzeże, że nie powinno oczekiwać, że partner będzie zawsze gotowy, oraz nauczy się, jak reagować na sytuacje braku gotowości.
Przygotowanie:
Do tego ćwiczenia wystarczy jedna piłka, którą uczestnicy będą rzucać.
Przebieg ćwiczenia:
- Krok 1: Przećwiczcie różne sposoby sygnalizowania gotowości. Przygotowujcie się na przykład do wspólnego biegu i odliczajcie „Raz, dwa, trzy, start!”. Potem wypróbuj „Na miejsca, gotowi, start!”, „Trzy, dwa, jeden, start!” itp.
- Krok 2: Teraz przejdźcie do niewerbalnego „odliczania”. Użyj na przykład kiwania głową do oznaczenia liczenia, a następnie używaj pojedynczego skinienia głową jako sygnału. Wykorzystuj też sygnały, które stanowią integralną część aktywności, np. wyciągnięcie rąk jako gotowość do złapania piłki. Wprowadzaj też sygnały mimiczne. Łączcie różne sygnały: rzucający daje sygnał mimiką, a łapiący poprzez wyciągnięcie rąk. Na końcu przećwiczcie werbalne pytania „Jesteś gotowy?” i odpowiadanie „Tak” lub „Nie”.
- Krok 3:Wykorzystaj te sygnały w sytuacjach, kiedy nie zawsze będą przebiegały płynnie. Zacznij odliczać „Raz, dwa…” i zmieniaj czas pauzy przed dokończeniem odliczania. Zacznij odliczać, ale przerwij w połowie i nie kończ sygnału. Upewnij się, że przećwiczyłeś, jak dziecko ma się upewniać o Twojej gotowości.
Po opanowaniu powyższych kroków rozszerz zadanie na sygnalizowanie zakończenia aktywności. Ćwiczcie przekazywanie werbalnych i niewerbalnych sygnałów, że jesteście zmęczeni i potrzebna jest przerwa.
Etap 8: Duety
Jak wskazuje nazwa etapu, oparty jest on na pracy w duecie. Rówieśnik zastępuje miejsce trenera jako partner interakcji. Etap należy rozpocząć od powtórzenia ćwiczeń z niższych etapów, ale zastępując trenera odpowiednio dobranym rówieśnikiem. Ważne, aby każdy z nich był już wcześniej przećwiczony w poprzednich zadaniach.
Po powtórce ćwiczeń, etap 8 kładzie nacisk na rozwijanie poczucia satysfakcji i radości z pozostawiania w kontakcie z rówieśnikiem. Ponadto wciąż kształtowane są umiejętności werbalnej i niewerbalnej komunikacji, która pomaga dokończyć wspólne zadanie.
Poziom II, Etap 8, Ćwiczenie 84 – Pomieszane puzzle
Cele:
- Używanie niewerbalnych komunikatów do rozwiązania problemu,
- Przerzucanie uwagi między zadaniem a partnerem,
- Współpraca z partnerem w dążeniu do wspólnego celu.
W tym zadaniu dzieci muszą korzystać z sygnałów niewerbalnych do dokończenia działania. Ponadto ćwiczenie to podkreśla wagę wizualnego, społecznego odniesienia i pomaga w rozwijaniu sprawnego przerzucania uwagi z przedmiotów na partnera.
Przygotowanie:
Upewnij się, że Uczniowie są już zapoznani z niewerbalnymi sygnałami typu kiwanie, przeczenie głową, gest wskazywania. Wykorzystaj dwa zestawy puzzli po 12 lub mniej elementów.
Przebieg ćwiczenia:
Pomieszaj dwa zestawy puzzli i podziel je na dwa stosy tak, aby w każdym z nich była połowa elementów z każdego zestawu. Umieść zestawy na dwóch końcach stołu, poza wzajemnym zasięgiem partnerów. Posadź dzieci naprzeciwko siebie z ramką do puzzli przed każdym z nich. Wytłumacz, że mają pomieszanie puzzle z dwóch zestawów. Ich zadaniem jest dokończenie swoich puzzli, ale nie mogą do siebie mówić ani wstawać od stołu i zabierać elementy ze stosu partnera.
To tylko przykład zadania, które może być wykonane w taki sposób. Możesz też polecić dzieciom wykopanie dołka, zasadzenie kwiatka lub wiele innych czynności, podczas których nie będą mogły porozumiewać się werbalnie.
Opracowała mgr Magdalena Karwala
– psycholog
Ćwiczenia pochodzą z książki:
Gutstein, S.E. i Sheely, R.K., (2006). Relationship Development with Young Children: Social and Emotional Development Activities for Asperger Syndrome, Autism, PDD and NDL. London: Jessica Kingsley Publishers.