Wychowywanie dziecka to trudne zadanie. Z wieloma rzeczami rodzice świetnie sobie radzą korzystając ze swojej intuicji czy też dotychczasowych doświadczeń. Są jednak takie momenty, w których warto wesprzeć się literaturą dotyczącą radzenia sobie z trudnościami wychowawczymi lub ze specyficznymi trudnościami dziecka. Przedstawiamy listę książek polecanych przez nas przy powszechnych kłopotach rodziców.
1. Potrzeby emocjonalne dziecka. Praktyczny poradnik dla rodziców i specjalistów.
W wydaniu pierwszym tytuł „Mały
człowiek wielkie potrzeby. Jak zadbać o prawidłowy rozwój emocjonalny dziecka”.
Bardzo ważna pozycja. Pokazuje, jak od dzieciństwa kształtują się schematy emocjonalnego i społecznego funkcjonowania, które często towarzyszą ludziom przez wiele, wiele lat. Prezentuje, jak doświadczenia dziecka wpływają na to, jakim może być dorosłym.
Autorzy piszą „Oczywiście nie ma
idealnych ojców ani idealnych matek – wszyscy popełniają błędy, powielają
schematy ze swojego dzieciństwa i mimo dobrych chęci czasem postępują
niewłaściwie.” Proponowanym sposobem unikania błędów jest dbanie o
zaspokajanie podstawowych potrzeb dziecka. Należą do nich: przywiązanie i
akceptacja, zdrowa autonomia i kompetencje, realistyczne granice, realistyczne
oczekiwania, wartości duchowe i wspólnota. W książce znajdziemy wskazówki, jak
o nie dbać i jakich pułapek unikać. Zgodnie z terapią schematów, na której
oparta jest ta książka, niezaspokojone potrzeb z tych obszarów są głównym
źródłem bardzo wielu trudności emocjonalnych w przeciągu życia. Serdecznie
polecamy rodzicom bez względu na wiek ich dzieci.
2. Kiedy Twoja złość krzywdzi dziecko
Złość jest stałym elementem wychowywania
dzieci. Dzieci złoszczą się z różną intensywnością
i częstotliwością, w zależności od temperamentu, okresu rozwojowego i
okoliczności. Złoszczą się też rodzice. Jest to naturalne i zrozumiałe. Gdy
chcemy, by dziecko zaczęło radzić sobie z własnymi trudnymi emocjami, musimy
też pracować nad swoimi sposobem przeżywania trudności.
Książka pokazuje mechanizmy powstawania
złości w kontekście rodzicielstwa. Pomaga zrozumieć przyczyny trudnych zachowań
dzieci i spojrzeć na nie z innej perspektywy – jest to niezbędny krok do
radzenia sobie
z własnymi emocjami. Bardzo dużą zaletą tej pozycji jest to, że nie tylko daje
przykłady technik do zastosowania „na co dzień” ale też uczy, jak
interpretować trudne sytuacje dziejące się w domu i wyciągać z nich wnioski na
przyszłość. W przystępny sposób pokazuje, że często pierwszym elementem spirali
złości jest przychodząca nam do głowy myśl. Zmiana w sposobie interpretowania
sytuacji może być bardzo pomocna w radzeniu sobie
z emocjami.
Książkę polecamy dla rodziców dzieci w
każdym wieku i nastolatków.
3. Jak mówić, żeby maluchy nas słuchały
Książka przypominająca o tym, że małe dziecko to mały człowiek- tak samo jak duży człowiek ma swoje potrzeby, wymagające uwzględnienia przez rodziców. Ważnym przesłaniem książki jest pokazanie, że istotne jest, by dzieci wiedziały, że ich emocje i potrzeby są ważne i zostały usłyszane. Czytelnik znajdzie tu zbiór porad, jak tego dokonać, uwzględniając jednocześnie swoje potrzeby. Autorki proponują sposoby, jak
w przystępnie dla malucha można wspólnie ustalić rozwiązania poważnych problemów. Jak sprawić, by wszyscy przeżyli wieczorną kąpiel? Jak budować z maluchem kompromis? To tylko przykładowe codzienne kwestie, poruszane w tej książce.
W treści pojawiają się również sugestie, o których sprawach nie możemy z dziećmi dyskutować, a powinniśmy przejąć za nie swoją odpowiedzialność.
4. Uważność i spokój żabki
Dzięki tej książce i dołączonej do niej płycie CD można dowiedzieć się, w jaki sposób można ćwiczyć z dziećmi ćwiczenia relaksacyjne. Autorka opisuje ćwiczenia, które dzieci bez problemu mogą wykonywać, a pomagają im w regulowaniu swojego napięcia mięśni czy sposobu oddychania. Metody relaksacyjne mają istotne znaczenie dla obniżania napięcia doświadczanego na co dzień przez dzieci. Ćwiczenia warto wykonywać wspólnie, rodzinnie.
5. Daj przestrzeń... i bądź blisko
Jest to kolejna książka Eline Snel, autorki uczącej jak wykorzystać techniki Mindfulness w wychowaniu dzieci. Tym razem książka przeznaczona jest dla rodziców nastolatków. Uczy rodziców, jak przetrwać ten niezwykle burzliwy okres. Nie zawiera technik wychowawczych, skupia się na spokoju emocjonalnym rodziców. Jest on niezbędny, by zapewnić dzieciom środowisko rozwoju, umożliwiające nastolatkowi z jednej strony zdobywanie autonomii, a z drugiej zachowanie bliskości z rodzicem. Do książki dołączona jest płyta CD z ćwiczeniami Mindfulness dla rodziców i nastolatków. Po zakupieniu książki pliki dźwiękowe można pobierać również
w formacie mp3.
6. Self-reg
Choć książka jest obszerna, to czyta się ją przyjemnie i szybko. Znajdziemy w niej informacje pomocne
w uczeniu dziecka (a czasem też siebie samego), jak regulować emocje. Ważną umiejętnością, którą rozwijamy czytając tę książkę, jest odkrywanie ukrytych stresów, które negatywnie wpływają na funkcjonowanie dzieci
(i dorosłych). Te ukryte stresory są bardzo ważne dla dobrostanu wrażliwych osób.
Autorzy pokazują, jak rodzice mogą pomóc w regulacji emocji najmłodszych dzieci, a potem jak działać, by regulacja zewnętrzna zmieniała się w autoregulację. Istotnym przesłaniem jest to, że dzieci nie zachowują się źle „bo tak lubią” czy „chcą zrobić na złość”. Źle zachowujące dziecko najprawdopodobniej czuje się źle. Należy więc pomóc mu nauczyć się, jak radzić sobie z napięciem, nie powodując kolejnych, nieprzyjemnych konsekwencji. Książka uczy też istotnego rozróżnienia między samoregulacją a samokontrolą.
7. Nastolatek a depresja. Praktyczny poradnik dla rodziców i nastolatków
We wstępie autorzy podają, że do osiągnięcia pełnoletności około 20% młodych ludzi doświadczy przynajmniej jednego epizodu tej choroby. Jest to więc powszechny problem i wyzwanie, które może pojawić się w procesie wychowywania młodego człowieka.
Autorzy w przystępny sposób wyjaśniają, na czym polega depresja. Podkreślają również typowe, a mniej znane objawy u dzieci (np. zwiększoną drażliwość). Przedstawiają szeroki opis działań, które mogą pomóc nastolatkowi. Opisują też powszechnie stosowane strategie rodziców, które pomimo najlepszych intencji, nie są pomoce. Wydaje nam się, że rodzice, których dzieci nie cierpią z powodu depresji, również mogą wiele wynieść z tej książki. Rozdziały o pomocy nastoletniemu dziecku wspaniale uczą empatii i zrozumienia trudnych doświadczeń drugiego człowieka. Dużą zaletą książki są konkretne rady dotyczące sposobów działania.
W drugiej części książki zawarte są informacje dla nastolatka zmagającego się z depresją. Część ta ma charakter informacyjny i samopomocowy.
8. Lęk u dzieci. Poradnik z ćwiczeniami
To bardzo dobra propozycja dla rodziców tych dzieci, które mają tendencję do lękowego reagowania na różne sytuacje. Zawiera szczegółowe instrukcje, jak pomóc dziecku stawiać czoło swoim lękom. Bardzo polecamy rozdział zawierający wskazówki wychowawcze dla opiekunów lękliwych dzieci. Pokazuje on, jak część ze strategii wykorzystywanych automatycznie przez bardzo dobrych rodziców, może prowadzić do utrwalania zachowań lękowych.
9. Sposób na trudne dziecko
Tę pozycję proponujemy zarówno nauczycielom, terapeutom jak i rodzicom, których dzieci mają często przejawiają zachowania trudne, mają kłopoty z przestrzeganiem zasad, zdiagnozowano u nich ADHD. Dla rodziców szczególnie istotna będzie część wyjaśnianiająca mechanizmy leżące u podłoża wielu zachowań dzieci. Następnie warto zwrócić uwagę między innymi rozdziały opisujące wydawanie skutecznych poleceń czy przedstawiające instrukcje wprowadzania w domu strategii motywacyjnych. Warto je wykorzystywać na przykład wtedy, gdy obserwujemy, że często karzemy dziecko. Książka przedstawia szereg pomysłów, jak unikać kar, stosując nagrody (co nie jest równoznaczne z kupowaniem drogich przedmiotów czy przekupywaniem dziecka).
10. Jak rozmawiać z dziećmi o chorobie cierpieniu i śmierci
Śmierć i choroby to temat, który w pewnym momencie pojawia się w życiu każdego człowieka, również dziecka. Są to trudne wątki, a my, dorośli często mamy problem, by o nich rozmawiać. Jednak gdy śmierć czy choroba pojawi się w otoczeniu dziecka, unikając rozmów nie pomożemy dziecku. Z pomocą przychodzą opowiadania
i bajki. Dużą zaletą książki jest wstęp teoretyczny, pozwalający zrozumieć dorosłym, jak dzieci mogą przeżywać te trudne tematy. Bardzo pomocne okazują się również komentarze po opowiadaniach, pomagające wykorzystać bajki.
Opracowała mgr Oliwia Markowska
– psycholożka
Zapraszamy też do przeglądu książek pomagających dzieciom oswajać emocje