Co to jest zaburzenie obsesyjno-kompulsywne u dzieci i młodzieży? Czym się charakteryzuje?
Dziecięce zaburzenie obsesyjno-kompulsywne jest zaburzeniem przewlekłym i zazwyczaj destrukcyjnie wpływa na funkcjonowanie chorego. Charakteryzuje się nawracającymi i wywołującymi cierpienie psychiczne obsesjami (myślami natrętnymi) oraz kompulsjami (czynnościami natrętnymi), którym trudno się oprzeć. Chorzy określają natrętne myśli jako przykre, wstydliwe, czasem przerażające, a odczuwany przez nich dyskomfort wynika z tego, że nie potrafią się od nich uwolnić. Kompulsje są natomiast powtarzającymi się, pozornie bezcelowymi zachowaniami lub rytuałami wykonywanymi w określony sposób, których głównym celem jest redukcja narastającego lęku.
Czego dotyczą kompulsje?
U dzieci obsesje i kompulsje dotyczą zazwyczaj:
- brudu i zarazków,
- lęku przed wyrządzeniem krzywdy sobie lub innym,
- konieczności skrupulatnego i zrytualizowanego mycia,
- sprawdzania, liczenia, układania, porządkowania, dotykania,
- wielokrotnego czytania i przepisywania,
- wielokrotnego pytania innych (zazwyczaj bliskich) o określoną kwestię,
- wykonywania rytuałów myślowych, takich jak modlenie się i uczenie.
Większość młodych osób doświadcza zarówno obsesji, jak i kompulsji, jednak występowanie tylko jednych lub tylko drugich jest wystarczającym warunkiem postawienia diagnozy OCD.
Kiedy OCD się ujawnia i jak często występuje?
Zazwyczaj dziecięca postać OCD ujawnia się między ósmym a jedenastym rokiem życia, lecz zdarzają się również pacjenci trzy- lub czteroletni. Zaburzenie to dotyka 1-2% populacji. Współczynnik występowania innych zaburzeń jest bardzo wysoki (nawet do 75%). Najczęściej z OCD współwystępują zaburzenia lękowe, zaburzenia nastroju, ADHD i zaburzenia tikowe.
Jakie są przyczyny?
Dokładne przyczyny nie są znane. Uważa się, że etiologia jest wieloczynnikowa i jest wypadkową interakcji wpływów biologicznych, psychospołecznych i środowiskowych. W przypadku tych pierwszych zwraca się uwagę m.in. na czynniki genetyczne, charakterystyczne elementy budowy i funkcjonowania określonych struktur mózgu oraz poziom serotoniny w pewnych częściach mózgu. Z perspektywy psychospołecznej oraz środowiskowej podkreśla się m.in. znaczenie czynników związanych z uczeniem się, cechami kształtującej się osobowości oraz wystąpieniem silnie stresujących wydarzeń w życiu człowieka.
Jakie są sposoby leczenia?
Leczenie zazwyczaj przebiega dwutorowo i polega na wdrożeniu zarówno farmakoterapii, jak i adekwatnych form psychoterapii. W przypadku dziecka, aby terapia była jak najbardziej skuteczna, niezbędne jest zaangażowanie i pomoc rodziców gotowych aktywnie uczestniczyć w procesie psychoterapii. Badania dowodzą, że w pracy z dziećmi i młodzieżą bardzo dobre efekty przynosi terapia poznawczo-behawioralna (CBT).
Opracowała psycholog Olga Tarnawczyk