W pierwszych miesiącach życia w funkcjonowaniu dziecka zachodzi bardzo dużo zmian, są one widoczne niemal z dnia na dzień. Na pierwszy rzut oka widzimy szybki rozwój motoryczny dziecka, opanowywanie kolejnych kamieni milowych takich jak podnoszenie główki, przewracanie się na drugi bok, siadanie i tak dalej.
Oczywiście również w obszarze społeczno – emocjonalnym dzieje się bardzo dużo!!!
W pierwszych miesiącach życia najbardziej widocznym znakiem rozwoju społeczno – emocjonalnego dziecka jest jego zainteresowanie dużymi osobami. Dziecko szybko zaczyna przyglądać się twarzom i uśmiechać się. Jest też zainteresowane dźwiękami mowy ludzkiej, gdy słyszą jej dźwięki, próbują zlokalizować ich źródło. Już w pierwszych miesiącach życia pojawiają się również pierwsze momenty naprzemiennych relacji pomiędzy dzieckiem a osobą dorosłą. Dziecko może odpowiadać uśmiechem na uśmiech, wchodzić w naprzemienne „rozmowy” z wykorzystaniem gaworzenia. Są to tak zwane „protokonwersacje” – zachodzące w diadzie pomiędzy dzieckiem a dorosłym gesty, ruchy ciała, kontakt wzrokowy i gaworzenie. Podstawą tych konwersacji jest emocjonalne zaangażowanie.
Rewolucja dziewiątego miesiąca
W okolicach dziewiątego miesiąca relacja w diadzie (opiekun i dziecko) zamienia się w relację triadyczną – włączony zostaje do niej przedmiot. Jest to taka relacja, w której dziecko i dorosły skupiają swoją uwagę zarówno na przedmiocie jak i na sobie na wzajem. Są to tak zwane epizody wspólnego zaangażowania – patrzę na przedmiot i wiem, że ty też to robisz.
Dzięki takiej wiedzy zmienia się sposób zabawy z dzieckiem, dziecko wie, że dorosły też uczestniczy w tej zabawie, też patrzy na zabawkę. Pojawiają się zaczątki rozumienia, że inne osoby też mają swoje doświadczenia wewnętrzne!
Małe dziecko zdobywa też nowy sposób komunikowania się z dorosłym. Zyskuje umiejętność pokazywania, czego by chciał, lub co fajnego widzi. Umiejętność współdzielenia uwagi między przedmiotem a drugą osobą pozwala dziecku na „zawołanie dorosłego” przez kontakt wzrokowy, pokazanie mu przedmiotu i ponowne spojrzenie na dorosłego by sprawdzić, czy dorosły zrozumiał komunikat;)Taki gest wskazywania z jednoczesnym nawiązywaniem kontaktu wzrokowego powinien rozwinąć się najpóźniej w 15 miesiącu życia.
Dziecko dowiaduje się też, że może podążać za wzrokiem osoby dorosłej i dowiadywać się, na co ona patrzy. Gdy na przykład bawimy się z dzieckiem w taki sposób, że wielokrotnie wykonujemy te same czynności, dziecko co jakiś czas zerka na dorosłego. Gdy dorosły nagle przestanie brać udział w zabawie a zacznie patrzeć w jakimś kierunku, dziecko może spojrzeć, co się dzieje tam, gdzie dorosły patrzy. Podobnie dzieje się, gdy dorosły nagle pokazuje silną ekspresję emocjonalną. Dziecko już wie, że ta reakcje jest spowodowana czymś, co dorosły zobaczył i szuka wzrokiem źródła tej reakcji.
Mniej więcej między 9 a 14 miesiącem życia bardzo rozwija się też rodzaj relacji w jakiej dziecko pozostaje z osobą dorosłą. Dziecko czerpie przyjemność z zabaw „Akuku” czy innych zabaw sensoryczno – społecznych (np. kosi kosi łapci, idzie rak, klaskanie do piosenek).
Dodatkowo u dziecka tworzy się świadomość tego, że jest oddzielną osobą. W związku z tym do 12 miesiąca powinno reagować na swoje imię.
Kolejne kompetencje społeczno – emocjonalne pojawiają się w okolicach pierwszych urodzin. Dziecko zaczyna bawić się wówczas w proste, krótkie zabawy naprzemienne z wykorzystaniem przedmiotu (np. turlanie piłki). Uczy się wówczas również pierwszych gestów społecznych, takich jak „papa” (i niedługo potem zaczyna je wykonywać nie tylko na polecenie, ale również w kontekście wychodzenia). W ciągu paru miesięcy po pierwszych urodzinach poszerza się zakres gestów społecznych (np. „Pokaż, jaki duży urośniesz” „Przybij piątkę”).
Co jest kluczowe dla rozwoju społeczno – emocjonalnego dzieci w pierwszych miesiącach życia? Zdecydowanie najważniejsze jest pozostawanie z dzieckiem w kontakcie. Stwarzanie jak największej liczby momentów, gdy powstać może wzajemna relacja niezakłócona bodźcami z zewnątrz. A następnie takich relacji, w których razem skupiamy się na przyjemnej aktywności lub na jednym przedmiocie. W dalszym ciągu najważniejsze pozostaje bycie w emocjonalnym kontakcie z dzieckiem.
Na podstawie:
Trempała, J., Kielar-Turska, M., Niemczyński, A., Czerwińska-Jasiewicz, M. (2018). Psychologia rozwoju człowieka: podręcznik akademicki. Wydawnictwo Naukowe PWN SA.
Materiały szkoleniowe Badabada. Fundacja SYNAPSIS
Opracowała:
Oliwia Markowska, psycholożka
[…] Kliknij tutaj […]