Prezentujemy ostatni zestaw ćwiczeń z programu RDI – ćwiczenia z poziomu VI.
Poziom VI
Poziom VI koncentruje się wokół rozwijania poczucia własnej tożsamości w odniesieniu do więzi z innymi ludźmi. Uczestnicy stają się bardziej świadomi miejsca w swojej rodzinie, jej historii, a także ról społecznych spełnianych w innych relacjach. Partnerzy coraz lepiej rozumieją, jak przeszłe doświadczenia i plany na przyszłość wiążą się z innymi ludźmi. W końcu Partnerzy są gotowi na rozwijanie prawdziwej przyjaźni i więzi trwających przez całe życie.
Etap 21: Dzielenie się sobą
W tym etapie odbywa się kolejna ważna przemiana w rozumieniu relacji społecznych. Partnerzy dowiadują się, że możemy z innymi dzielić nie tylko wytwory własnego umysłu, ale także własną tożsamość, esencję tego, kim jesteśmy. Partnerzy dzielą się bardzo intymnymi informacjami, więc Trener musi zadbać o odpowiednią atmosferę, pełną szacunku i zaufania. Ćwiczenia mają na celu podkreślenie roli „Osobistej Tożsamości” i kolejnych warstw „cebuli”, jaką jest ich osobowość, a także poznanie metod na dzielenie się sobą z innymi. Partnerzy uczą się też udzielania sobie informacji zwrotnej oraz dowiadują się, jak są postrzegani przez inne osoby.
Poziom VI, Etap 21, Ćwiczenie 135 – Warstwy Mnie
Cele:
- Wyjaśnienie i wprowadzenie pojęcia „Niepowtarzalnej Tożsamości”,
- Rozwijanie rozumienia różnych warstw „siebie”.
W tym ćwiczeniu wprowadzimy pojęcie Siebie, wykorzystując diagram z koncentrycznych kół. Porównamy tożsamość do cebuli, która ma wiele warstw. Partnerzy będą poznawać swoje warstwy i nauczą się rozróżnienia między Ja publicznymi Ja prywatnym.
Przygotowanie:
Ćwiczenie powinno być przeprowadzane w grupie, której członkowie mają za sobą już wspólne doświadczenia, które wykształciły w nich wzajemne zaufanie.
Przygotuj dla każdego uczestnika diagram z koncentrycznie narysowanymi okręgami.
Przebieg ćwiczenia:
- Krok 1: Zacznij od przedyskutowania pojęcia „Wyjątkowego Ja”. Każdy ma swoje „Ja”, które jest inne od wszystkich pozostałych. „Ja” ma różne warstwy. Rozdaj uczestnikom diagramy. Pomoże to w wyjaśnieniu, że każdy ma zewnętrzne warstwy, które są widoczne dla innych, oraz wewnętrzne warstwy, którymi nie dzieli się z innymi. Najbardziej wewnętrzne koło jest nazwane „Moje prywatne Ja”. W „Moim prywatnym Ja” mieszczą się między innymi nasze lęki i obawy, którymi nie chcemy się dzielić z innymi w obawie przed wyśmianiem lub odrzuceniem. Tą częścią siebie dzielimy się tylko z osobami, którym naprawdę ufamy. Kolejny poziom to „Moje przyjacielskie Ja”. Tu znajdują się rzeczy, którymi dzielisz się z kolegami i przyjaciółmi, którzy nie są jeszcze na tyle blisko, by poznać najbardziej intymne informacje. Ostatnia, zewnętrzna warstwa to „Moje publiczne Ja”. To są części siebie, które dzielimy z obcymi i osobami, którym nie ufamy. Podkreśl, że czasami w zewnętrznej warstwie może znaleźć się coś zupełnie przeciwnego do tego, co znajduje się w samym środku. Na przykład ktoś, kto jest bardzo smutny w środku, może na zewnątrz sprawiać wrażenie wesołego dowcipnisia, ponieważ nie chce, by inni wiedzieli, jak się czuje naprawdę.
- Krok 2: Trener powinien zademonstrować warstwy Siebie, wypełniając jeden z diagramów z wykorzystaniem standardowej listy obszarów Siebie. Grupa może dopytywać, gdzie umieści poszczególne obszary.
- Krok 3: Następnie powinieneś dostarczyć większą liczbę przykładowych elementów. Partnerzy decydują indywidualnie i jako grupa, gdzie dany element można umieścić.
- Krok 4: Partnerzy powinni spróbować umieścić obszary z pierwszej listy na swoich diagramach. Te diagramy mogą być później zaprezentowane grupie. Jeśli czujesz, że Partnerzy są gotowi, mogą spróbować uzupełnić diagramy o elementy z drugiej listy.
- Krok 5: Po wykonaniu innych ćwiczeń z tego poziomu, w których Partnerzy dowiedzą się więcej o własnej tożsamości, możecie regularnie wracać do diagramów i je uzupełniać.
Przykładowe elementy do diagramu:
- Boję się węży.
- Wierzę w Boga.
- Boję się, że pójdę do piekła.
- Ciągle wierzę w Świętego Mikołaja.
- Kiedy dorosnę, chciałbym być jak…
- Świetnie gram w piłkę nożną.
- Jestem okropny z matematyki.
- Szybko się nudzę.
- Czuję się przeciążony w centrach handlowych.
- Boję się śmierci moich rodziców.
Inne obszary:
- Osiągnięcia.
- Zainteresowania.
- Opinie.
- Preferencje.
- Wierzenia religijne.
- Lęki.
- Marzenia.
- Wrogowie.
Etap 22: Korzenie rodziny
Ten etap ma na celu pogłębienie rozumienia przynależenia do rodziny przez Partnerów. Zmiana percepcji będzie polegała na postrzeganiu każdego członka rodziny jako indywidualnej jednostki, z różnymi potrzebami, marzeniami i lękami. Omówione zostaną wpływy historii rodziny, jej doświadczeń i planów. Podkreślona zostanie też odpowiedzialność każdego z Partnerów za zaspokajanie potrzeb emocjonalnych członków rodziny. Partnerzy będą pracować nad „Mapami Rodziny”. Ważne jest, aby często do nich wracać i aktualizować je.
Poziom VI, Etap 22, Ćwiczenie 142 – Mapy Rodziny 1
Cele:
- Rozwijanie postrzegania członków rodziny jako prawdziwych ludzi z własnymi potrzebami,
- Rozwijanie troski o „emocjonalne światy” członków rodziny.
Niektórzy Partnerzy zdają się nie rozumieć, że ich członkowie rodziny są odrębnymi jednostkami, z własnymi nadziejami, marzeniami, lękami i doświadczeniami. W tym ćwiczeniu nauczymy Partnerów rozwijania „map” wewnętrznych światów ich członków rodziny.
Przygotowanie:
Ćwiczenie może być przeprowadzane w grupach lub w klasie.
W ramach przygotowania każdy uczestnik powinien stworzyć listę członków swojej rodziny nuklearnej oraz tych członków z dalszej rodziny, z którymi utrzymuje regularne kontakty.
Przebieg ćwiczenia:
Przypomnij Partnerom o ćwiczeniu „Mapa Przyjaciół”, które już ukończyli. Wyjaśnij, że teraz zamiast mapy przyjaciela będą tworzyć mapę członków najbliższej rodziny. Każdy Partner powinien wybrać jednego z rodziców do stworzenia pierwszej mapy. Następnie przeprowadź krótki quiz, który sprawdzi, jak wiele Partner wie o tym rodzicu. Następnie w wywiadzie z rodzicem porównajcie odpowiedzi. Ważne jest, aby Partner zebrał wszystkie trafne informacje i zapisał je na kartce poświęconej danemu członkowi rodziny. Następnie należy procedurę powtórzyć dla pozostałych członków rodziny. Przykładowe pytania zamieściliśmy poniżej, ale warto dodać inne. Nie należy koncentrować się na liczbach i suchych faktach – pytania powinny dotyczyć osobistych doświadczeń danej osoby.
Mapy Rodziny –Quiz1: Mój ojciec
1.Kto jest najlepszym przyjacielem Twojego taty?
2.Co najbardziej Twój tata lubi jeść?
3.Jaki jest ulubiony rodzaj muzyki Twojego taty?
4.Jaki jest ulubiony program telewizyjny Twojego taty?
5.Co Twój tata najbardziej lubi w swojej pracy?
6.Czego Twój tata najbardziej nie lubi w swojej pracy?
7.Co jest źródłem największego stresu w życiu Twojego taty?
8.Co Twój tata lubi robić dla odpoczynku?
9.Gdzie Twój tata chciałby pojechać na wakacje?
10.Gdzie Twój tata chciałby w przyszłości mieszkać?
11.Do kogo zwraca się Twój tata, gdy potrzebuje rady lub pomocy?
Etap 23: Powiązania grupowe
Na tym etapie Partnerzy będą poznawać swoją przynależność do grupy w kontekście pełnionej w niej roli oraz więzi. Poznają dynamikę grupy i zdecydują na bardziej świadomym poziomie, jak chcą w ramach danej grupy funkcjonować. W ćwiczeniach poznają też struktury grup i znaczenie różnych grup w życiu człowieka. Na końcu ćwiczenia uwrażliwią ich na różnicę między potrzebami jednostki i potrzebami grupy, oraz nauczą, jak je równoważyć.
Ćwiczenia z tego etapu można przeprowadzać w ramach grupy, która razem realizuje program RDI. Są jednocześnie świetną propozycją w ramach kursów na studiach socjologicznych i psychologicznych.
Poziom VI, Etap 23, Ćwiczenie 148 – Diagramy grupowe
Cele:
- Poznawanie przynależności do różnych grup,
- Ocenianie względnej wartości różnych grup.
Każdy człowiek przynależy do różnych grup, co stanowi ważny aspekt poczucia własnej tożsamości. W tym ćwiczeniu Partnerzy zastanowią się, do jakich grup należą i ocenią, jak ważne są dla nich te grupy.
Przygotowanie:
To ćwiczenie dla grupy lub klasy. Uczestnicy powinni już zrealizować ćwiczenie z „Warstwami Mnie” i znać zastosowanie diagramu kołowego.
Przebieg ćwiczenia:
- Krok 1: Partnerzy rozpoczynają od stworzenia listy grup, do których przynależą. Uwzględniamy tu np. szkołę, klasę, kościół, drużynę sportową, organizacje takie jak harcerstwo, a także własne miasto, dzielnicę czy osiedle, jeśli się z nimi identyfikują. Już tutaj warto porównać listy grup pomiędzy sobą. Możecie wykonać wspólną listę grup, do których przynależą wszyscy.
- Krok 2: Teraz rozdaj uczestnikom puste diagramy, takie jak na etapie 21. Poleć im przyporządkowanie grup do poszczególnych poziomów: wewnętrznego (grupa, która jest ważną częścią tego, kim jestem i nie mogłaby łatwo zostać zastąpiona), środkowego (grupa, która jest ciekawa i satysfakcjonująca, ale mógłbym z niej zrezygnować bez większego poczucia straty) i zewnętrznego (grupa, która jest dla mnie mało ważna).
- Krok 3: Na końcu Partnerzy dyskutują na temat powodów, dla których umieścili poszczególne grupy na konkretnych poziomach. To też czas, kiedy można porównać ustawienia grup między członkami, wspólnie pracując nad stworzeniem listy powodów, dla których cenią sobie przynależność do jakiejś grupy.
Do diagramów warto wrócić po jakimś czasie, aby Partnerzy mogli się przekonać, czy umieszczenie poszczególnych grup uległo zmianie.
Etap 24: Intymne relacje
Ostatni etap to kulminacja tego, co uważamy za dojrzałą przyjaźń. Przyjaciele pracowali nad budowaniem wzajemnego szacunku, zaufania i troski. Najważniejszą charakterystyką pozostaje wymiana intymnych informacji. Przyjaciele znają swoje lęki, marzenia, mocne strony i słabości. Patrzą na więź, która ich łączy, w dłuższej perspektywie czasowej.
Ćwiczenia uwzględniają między innymi odróżnianie różnych poziomów przyjaźni. Ponadto pogłębione zostaje rozumienie zaufania w przyjaźni, w tym także uczestnicy odpowiadają sobie na pytanie, czy sami są osobami godnymi zaufania. Uczestnicy poznają też sposoby na dbanie o przyjaźń.
Poziom VI, Etap 24, Ćwiczenie 156 – Przyjaciele na zawsze
Cele:
- Wyobrażanie sobie przyjaźni w przyszłości,
- Docenianie trwałości w bliskiej przyjaźni.
W ostatnim ćwiczeniu Partnerzy będą rozważać, jak będzie wyglądała ich przyjaźń za kilka lat.
Przygotowanie:
Ćwiczenie jest dla osób, które posiadają bliskiego przyjaciela. Najlepiej, jeśli uda się je przeprowadzić w parze dobrych przyjaciół.
Przebieg ćwiczenia:
Poproś Partnerów, żeby wybrali jakiś określony czas w przyszłości, o którym będą rozmawiać. Jak wówczas będzie wyglądała ich przyjaźń? Czy sądzą, że pozostaną przyjaciółmi? Czy będą mieszkać blisko siebie? Czy będą w stanie wykonywać jakieś rzeczy wspólnie? W jaki sposób pozostaną blisko? Często Partnerzy chcą wykonać to ćwiczenie w humorystyczny sposób. Zachęcamy do tego typu podejścia, bo często w taki sposób są wyrażane silne uczucia.
Jeśli przyjaciele chcą, mogą nakręcić humorystyczny filmik pokazujący ich przykładowy dzień za X lat z uwzględnieniem tego, że pozostali przyjaciółmi. Mogą też napisać list z przyszłości do przyjaciela, którego nie widzieli przez wiele lat.
Opracowała mgr Magdalena Karwala
– psycholog
Ćwiczenia pochodzą z:
Gutstein, S.E. i Sheely, R.K., (2002). Relationship Development Intervention with Children, Adolescents and Adults: Social and Emotional Development Activities for Asperger Syndrome, Autism, PDD, and NDL. London: Jessica Kingsley Publishers.