Na rynku wydawniczym znajduje się obecnie bardzo dużo książek opisujących różne zagadnienia związane z zaburzeniami ze spektrum autyzmu.
Przedstawiamy tu opis paru z nich, które uważamy za ważne. Z uwagi na obszerność literatury i jego szeroki zakres zdecydowanie nie uważamy, że jest to wyczerpujący wybór książek o tej tematyce. To raczej spis paru ciekawych pozycji poruszających różne aspekty z tego obszaru. Zdecydowanie nie jest to zbiór wszystkich pozycji, które uważamy za istotne dla rodziców czy osób zawodowo zajmujących się tym tematem.
1. Autyzm. Przyczyny symptomy terapia.
To podręcznik o autyzmie napisany przez
profesor Ewę Pisulę, jedną z czołowych polskich badaczek zajmujących się
zaburzeniami ze spektrum autyzmu. Powstał głównie z myślą o rodzicach (ale
również dla specjalistów) podręcznik na temat autyzmu. Zaletą książki jest to,
że można dużo z niej wynieść nawet gdy nie wie się jeszcze wiele o tematyce
zaburzeń i nie jest się specjalistką. Jeśli już ma się pewne rozeznanie w
omawianym temacie, można poszerzyć zakres wiadomości. Lektura może również
pomóc w odświeżeniu w pamięci przyczyn, dla których w interakcjach z dziećmi z
tą diagnozą często potrzebne jest podejście odmienne niż w przypadku pracy z
innymi dziećmi. Specjalistom i specjalistkom polecamy również prace tej autorki
dotyczące stresu doświadczanego przez rodziców dzieci na spektrum.
2. Zespół Aspergera. Kompletny przewodnik.
Obszerny, ale bardzo przystępnie napisany podręcznik o Zespole Aspergera. Proponujemy go rodzicom wychowującym dzieci lub nastolatków z taką diagnozą, którzy szukają bardziej specjalistycznej wiedzy. Lektura przede wszystkim może zdecydowanie pomóc w zrozumieniu dziecka i sposobu, w jaki odbiera świat. A także tego, z czym może mieć trudności. Książka jest też pomocna w wyborze odpowiednich metod postępowania. Książkę polecamy również rodzicom dzieci z diagnozą autyzmu, zwłaszcza tym, które posługują się mową werbalną.
3. Zabawy dla dzieci z autyzmem
To książka przede wszystkim dla rodziców i terapeutów młodszych dzieci (choć jeśli dziecko jest już starsze, a nie opanowało umiejętności zabawy, to książka również może być pomocna). Zabawa jest jednym z obszarów, w których często bardzo intensywnie widoczne są objawy zaburzeń ze spektrum autyzmu. Zabawa to jeden z podstawowych obszarów funkcjonowania dzieci. To bardzo istotne, żeby pamiętać o rozwijaniu tego obszaru w pierwszych latach życia! Warto pamiętać, by przy rozwijaniu dziecięcych kompetencji w zakresie komunikacji, wiedzy czy motoryki małej nie zapominać, że jedną z najbardziej rozwijających aktywności dla dzieci jest zabawa. Uczy rozumienia symboli, relacji społecznych, funkcjonowania w codziennych sytuacjach, spędzania czasu samodzielnie i z innymi. Zabawa z dziećmi ze spektrum autyzmu często nie jest łatwa. W szukaniu inspiracji do kolejnych kroków wspólnej zabawy ze wsparciem przychodzi właśnie ta książka.
4. Motywuj do komunikacji. 300 ćwiczeń, gier i zabaw dla dzieci z autyzmem.
To kolejna pozycja adresowana dla dorosłych zajmujących się dziećmi z autyzmem, które mają trudności z rozwojem mowy i komunikacji. Dla nas ważne w pracy z dziećmi jest to, że mowa jest narzędziem do komunikacji. W związku z tym idealnie, by ćwiczenie mowy odbywało się wtedy, gdy dziecko CHCE coś zakomunikować. W książce znajdziemy sposoby na takie kreowanie sytuacji, by dziecko uczyły się mowy w codziennych warunkach.
5. 1001 Porad dla rodziców i terapeutów dzieci z autyzmem i zespołem Aspergera
Książka napisana przez dwie autorki. Jedna z nich jest mamą dwójki dzieci, jedno z nich ma autyzm, drugie ADHD. Druga autorka zawodowo pracuje z osobami na spektrum autyzmu. Książka jest zbiorem pomysłów, które mogą być pomocne w radzeniu sobie z codziennymi trudnościami. Nie jest to program terapii czy podręcznik o zaburzeniach, na książkę warto spojrzeć jako na obszerny „bank pomysłów”, który może być wspaniałą inspiracją do codziennego wykorzystywania.
6. Jak uczyć dzieci z autyzmem czytania umysłu.
Teoria umysłu to zdolność do rozumienia stanów wewnętrznych innych osób – myśli, potrzeb czy emocji. To wiedza o tym, że stany wewnętrzne innych osób mogą być inne niż moje własne. Świadomość tego, że czynniki zewnętrzne wpływają na ludzi. A także że stany wewnętrzne wpływają na zachowania. Na przykład: osoba, która jest głodna, będzie dążyła do jedzenia; osoba, która nie lubi lizaków, nie będzie się cieszyła gdy dostanie lizaka – nawet jeśli ja uwielbiam lizaki, ktoś inny może ich nie lubić i się z nich nie cieszyć. U osób ze spektrum autyzmu rozwój teorii umysłu przebiega w inny sposób niż u osób neurotypowych, co może utrudniać radzenie sobie w sytuacjach społecznych. W zeszycie ćwiczeń (a także w podręczniku z tej samej serii) znajdziemy inspiracje do ćwiczeń rozwijających teorię umysłu. Przy okazji przypominamy również nasz filmik z propozycją zabawy inspirowanej pomysłami z tej książki:
7. Kobiety i dziewczyny na spektrum. Od wczesnego dzieciństwa do późnej starości
Standardowo mówi się o tym, że
zaburzenia ze spektrum autyzmu zdecydowanie częściej występują u osób płci
męskiej. Ostatnio coraz częściej zwraca się uwagę, że może być tak, że u
dziewczynek zaburzenia ze spektrum autyzmu prezentują się trochę inaczej niż u
chłopców, przez co są często przeoczane, pomijane w diagnozie. Bardzo
serdecznie polecamy tę książkę. Napisana została przez kobietę, u której
zaburzenia ze spektrum autyzmu zdiagnozowano gdy miała 43 lata. Oczywiście
objawy obecne były od wczesnego dzieciństwa, natomiast były one przeoczane,
ponieważ nie pasowały do „chłopięcego sposobu ekspresji autyzmu”. Książka może
być pomocna dla specjalistów i specjalistek diagnozujących zaburzenia ze
spektrum autyzmu i dla rodziców dziewczynek z taką diagnozą. Pokazuje, jakie są
powszechne różnice między autyzmem u osób różnej płci, a także czemu
dziewczynki nie są diagnozowane (lub częściej – diagnozuje się u nich inne
zaburzenia). Opisuje również powszechne trudności doświadczane w życiu kobiet z
tą diagnozą.
8. Mam autyzm. Mam seksualność. I co dalej?
To książka którą rekomendujemy z myślą o rodzicach starszych dzieci i nastolatków ze spektrum autyzmu. Znajdziemy w niej między innymi informacje o tym, jak rozmawiać o dojrzewaniu, jak uczyć dbania o higienę, jak uczyć o prywatnych i publicznych miejscach i częściach ciała, a także jak uczyć o bliskich związkach i relacjach intymnych. W książce zawarte są wskazówki zarówno dla rodziców nastolatków w normie poznawczej jak i dla tych ze współwystępującą niepełnosprawnością intelektualną (uważamy, że książka może być też pomocna dla rodziców nastolatków z niepełnosprawnością intelektualną bez autyzmu). Temat seksualności a nawet dojrzewania jest w naszym społeczeństwie często tematem taboo. Bardzo ważne jest jednak, by zadbać o tę sferę rozwoju dziecka.
9. Plany aktywności dla dzieci z autyzmem
Pomoce wizualne i plany aktywności to jedne z najbardziej pomocnych rzeczy dla wielu osób ze spektrum autyzmu. Zwiększają poziom przewidywalności, ułatwiają rozumienie sytuacji, zmniejszają napięcie i lęk, mogą być wykorzystywane do zwiększania samodzielności. Książka opisuje krok po kroku jak wprowadzać plany aktywności i do czego można je wykorzystywać. Bardzo pomocna do pracy z tymi osobami, które mają duże problemy z samodzielnym wykonywaniem różnych aktywności.
10. (Sekretna) księga asperdzieciaka. Poradnik dla dzieci i młodzieży z zespołem Aspergera
Kolejna książka napisana przez dorosłą osobę ze spektrum autyzmu. Jest to poradnik, udzielający młodym ludziom ze spektrum autyzmu wskazówek, co robić by w zgodzie z sobą funkcjonować w świecie osób neurotypowych. Zaletą książki są krótkie rozdziały, podzielone na precyzyjne zagadnienia. Znajdziemy tu między innymi rozdziały o tym, jak udzielać innym informacji zwrotnych; jak nawiązywać przyjaźnie i jakie są różnice między różnymi poziomami przyjaźni; czym śmianie „z ciebie” różni się od „śmiania z tobą”; czym są białe kłamstwa. Książka na początku każdego rozdziału zawiera również opis tego, jak różne kwestie społeczne mogą być postrzegane przez osoby ze spektrum autyzmu. Dzięki temu może być pomocą dla osób neurotypowych w zrozumieniu doświadczeń ich bliskich osób w spektrum.