Prezentujemy kolejny zestaw ćwiczeń z programu RDI –ćwiczenia z poziomu V.
Poziom V: Odkrywca
Przyjaźnie na Poziomie V osiągają poziom podobny do relacji u dorastających osób. Zewnętrzne wskazówki tracą na wartości. Pracujemy głównie nad umiejętnościami konwersacyjnymi. Odkrywcy uczą się, jak współdzielić odczucia, spostrzeżenia i pomysły. Poznają różnicę między tym, co jest odczuwane, a tym, co zostało wyrażone. Poziom V rozbudza w nich zainteresowanie w odszyfrowywaniu ludzkich intencji i obserwowaniu ich działań. Wartości nabierają również preferencje i opinie.
Pod koniec Poziomu V wpraszane jest rozumienie przyjaciela jako „sojusznika” – kogoś, kto zawsze jest po naszej stronie i nas wspiera. Oczekujemy też, że przyjaciel wykaże się wysokim poziomem empatii. Zanim jednak ktoś będzie empatycznie odbierał innych, musi sam rozwinąć umiejętności rozumienia własnych emocji.
Etap 17: Pomysły
Etap 17 koncentruje się wokół dostarczenia uczestnikom doświadczenia różnych sposobów dzielenia się swoimi wewnętrznymi światami z innymi osobami. Odkrywcy nauczą się rozumieć własne zainteresowania, preferencje, opinie i reakcje emocjonalne, a następnie porównywać je z innymi.
Początkowe ćwiczenia mają na celu upewnienie się, że Odkrywcy dobrze rozumieją, że posiadają własne, wyjątkowe, wewnętrzne pomysły, które mogą być wyrażane w różny sposób. Kolejne ćwiczenia będą miały na celu uwrażliwienie na perspektywę innej osoby – Odkrywcy będą wczuwać się w położenie partnera i doświadczać odmienności perspektyw. Odkrywcy zrozumieją też, że umysły są niezwykle elastycznymi tablicami, na których możemy rozważać różne hipotetyczne problemy i odkrywać alternatywne scenariusze.
Poziom V, Etap 17, Ćwiczenie 100 – Integrowanie pomysłów
Cele:
- Kształtowanie umiejętności integrowania pomysłów z partnerem,
- Rozwijanie umiejętności syntetycznego myślenia.
W tym ćwiczeniu uczestnicy uczą się łączenia pomysłów, aby otrzymać nową jakość. Odkrywcy pracują razem, by stworzyć nowe zwierzę, które ma cechy dwóch wybranych przez nich. Posiadają obrazki tych zwierząt jako zewnętrzną podpowiedź, ale jest to tylko tło. Prawdziwa akcja odbywa się w ich umysłach.
Przygotowanie:
Ćwiczenie można przeprowadzić równolegle w kilku parach.
Przygotuj 12 kart z obrazkami zwierząt.
Przebieg ćwiczenia:
Zacznij od powiedzenia „Tutaj są karty ze zwierzętami. Wybierzcie po jednej karcie”. Następnie podaj słownie lub na piśmie następującą instrukcję: „Złóż elementy dwóch zwierząt, aby stworzyć wyobrażone zwierzę, element po elemencie. Możecie stworzyć dzięki temu zupełnie nowe zwierzę. Musicie zgodzić się co do poszczególnych elementów:
1. Nazwa zwierzęcia.
2. Jak wygląda. Jakie cechy dwóch wybranych zwierząt zawiera.
3. Co lubi jeść.
4. Gdzie żyje (w razie trudności dopowiedz: czy żyje w oceanie, w górach, dżungli lub innym miejscu?).
5. Co lubi robić dla zabawy.
6. Czego i dlaczego się boi.
Każdy partner może zaproponować tylko połowę pomysłów. Zapisz lub poleć parom zapisanie, które elementy zostały zaproponowane przez poszczególnych partnerów. Przy każdym elemencie może znaleźć się jedno z imion lub słowo „razem”, jeśli odpowiedź została wspólnie wypracowana.
Możecie grać w tę grę na różnych przykładach, np. miejscach. Kiedy pary będą już sprawnie pracowały, możesz zacząć łączyć pary ze sobą, aby wspólnie wypracowały połączenie dwóch stworzonych w parach zwierząt.
Etap 18: Co jest w środku?
Odkrywcy na tym etapie poznają złożone terytorium umysłu i nauczą się, że to, co widzimy, nie zawsze koresponduje z tym, co jest pod powierzchnią. Natrafią na problem oszustwa i udawania. Są to zjawiska, które leżą u podstaw naszego systemu humoru, ale także mogą sprawiać ból. W ćwiczeniach nauczą się rozpoznawać te szkodliwe przejawy od tych wykorzystywanych w zabawie i żartach. W późniejszych ćwiczeniach odkryją, że możemy używać naszych umysłów do podróży w przeszłość, a także w potencjalną przyszłość.
Poziom V, Etap 18, Ćwiczenie 115 – Absurdalne fakty
Cele:
- Dzielenie się zabawnymi absurdami,
- Rozwijanie umiejętności wykorzystywania sprzeczności w komunikacji werbalnej i niewerbalnej do żartów.
W tym ćwiczeniu odkryjemy jedną z zabawnych stron oszukiwania (wprowadzania w błąd). Odkryjemy, jak wykorzystywać nabieranie przyjaciół w sposób, który nie jest okrutny i raniący. Tajemnica „podwójnej” komunikacji umożliwia bezpieczne uczestnictwo w zabawie.
Przygotowanie:
Ćwiczenie jest idealne do przeprowadzania w małych grupach. Nie są potrzebne żadne pomoce.
Przebieg ćwiczenia:
Powiedz do Odkrywców: „Będziemy się bawić w grę Udawane Fakty. W tej grze weźmiemy zupełnie absurdalne stwierdzenia i z poważnym wyrazem twarzy będziemy próbować przekonać partnera, że to prawda. W tym samym czasie będziemy jednak przekazywać partnerowi wskazówki mówiące o tym, że tylko żartujemy. Przypomnijcie sobie, jak wykorzystywaliśmy naszą twarz i ton głosu, kiedy żartowaliśmy w poprzednim ćwiczeniu. Innym sposobem do przekazania innym, że żartujemy, jest mówienie zupełnie poważnie rzeczy, które są tak niedorzeczne, że nie mogą być prawdziwe”. Następnie zaprezentuj przykładowy absurdalny fakt.
Możesz potem urozmaicić ćwiczenie i zaproponować, żeby partnerzy udawali, że też wierzą w dane stwierdzenie i odpowiadali coś dla potwierdzenia. Na przykład „Kobiety mają brody” „Tak, i często zaplatają na nich warkoczyki”.
Przykłady:
- Stolicą Polski jest Nowy Jork.
- Ogórki są kwadratowe.
- Jabłka są trójkątne.
- Kobiety mają brody.
- Mój przyjaciel lubi robić wielkie wulkany.
- W całym Krakowie żyje 37 osób.
- Rok ma 243 dni.
Etap 19: Konwersacje
Choć nad umiejętnościami konwersacyjnymi pracujemy praktycznie od Poziomu I, to właśnie na tym etapie konwersacje stają się czystą wymianą umysłów. Od tej pory będzie to najważniejszy sposób na dzielenie doświadczeń i samych siebie. Odkrywcy zbadają różnicę między konwersacją a innymi formami werbalnej wymiany. Ponadto doświadczą różnych sposobów wchodzenia w konwersacje – od tych nieprawidłowych po te zakończone sukcesem. Chociaż na tym etapie ważna jest biegłość języka mówionego, to wciąż zwracamy uwagę na rolę niewerbalnej komunikacji.
Poziom V, Etap 19, Ćwiczenie 126 – Zrozumienie i nieporozumienia
Cele:
- Zrozumienie załamań w konwersacji,
- Postrzeganie załamań w konwersacji jako stałego zjawiska,
- Rozwijanie poczucia odpowiedzialności za monitorowanie trafności i naprawianie nieporozumień.
W tym ćwiczeniu zajmiemy się problemem nieporozumień. Chcemy nauczyć Odkrywców, że muszą ciągle sprawdzać, czy nie zostali źle zrozumieni lub sami nie zrozumieli czegoś opatrznie.
Przygotowanie:
Ćwiczenie najlepiej wykonywać w dwuosobowych grupach.
Przebieg ćwiczenia:
Zacznij od podkreślenia, że nieporozumienia są normalną częścią komunikacji. Bez względu na to, jak bardzo próbujemy mówić jasno i bez względu na to, jak bardzo staramy się słuchać uważnie partnera, czasami doświadczymy nieporozumień.
- Krok 1: Upewnij się, że uczestnicy wiedzą czym są nieporozumienia. Odkrywcy próbują celowo źle się zrozumieć. Oto kilka typów nieporozumień do przećwiczenia:
1. Niezrozumienie, o kim mówi partner.
2. Niezrozumienie intencji mówcy.
3. Niezrozumienie tematu.
4. Złe usłyszenie ważnego słowa.
5. Brak znajomości jakiejś informacji, o której partner myśli, że wiesz. - Krok 2: W drugim kroku demonstrujemy, jak może się toczyć konwersacja, gdy partnerzy nie zdają sobie sprawy z tego, że nie rozumieją się. Wprowadzamy tu pojęcie „podtekstu”, który jest sposobem interpretacji tego, co mówi do nas druga osoba. Jesteśmy świadomi własnego „podtekstu”, ale najlepszym sposobem, żeby poznać „podtekst” partnera, jest zapytanie wprost, co ma na myśli. Przećwiczcie to tworząc komiksy, w których dwie osoby ze sobą rozmawiają, a w „myślowych dymkach” zawarty jest podtekst.
- Krok 3: Teraz ćwiczymy sposoby na zredukowanie nieporozumień. Jednym z narzędzi jest odzwierciedlanie. Kiedy odzwierciedlamy, przekładamy słowa partnera na nasze własne i zadajemy pytanie, aby sprawdzić, czy dobrze zrozumieliśmy jego wypowiedź. Odzwierciedlenie zwykle zaczynamy tak „Więc sądzisz, że…”. Przećwiczcie przekładanie słów partnera na własne.
Drugi sposób jest bardziej bezpośredni – poproszenie partnera, aby wyjaśnił coś ponownie lub wręcz spytanie, co miał na myśli. Przećwiczcie proszenie o ponowne wyjaśnienie w pozytywny sposób.
Kolejny sposób to parafrazowanie. Polega on na tym, że mówi się coś ponownie, ale w trochę inny sposób, aby pomóc partnerowi nas właściwie zrozumieć. Bardziej bezpośrednie podejście to „monitorowanie”. W ramach monitorowania partnera przyglądamy się jego reakcji, badając, czy nie wygląda na zmieszanego oraz pytamy, czy potrzebuje dodatkowego wyjaśnienia.
Etap 20: Sojusznik
Na końcu Poziomu V czas na przeformułowanie schematu przyjaciela. Przyjaciel to osoba, która jest stała, lojalna i godna zaufania. Przyjaciele są gotowi się wspierać i stawać w swojej obronie, gdy tylko sytuacja tego wymaga. W tym etapie podkreślamy też, że brak starań w utrzymaniu przyjaźni może skutkować samotnością. Dlatego tak ważne jest doskonalenie umiejętności radzenia sobie ze stresem oraz nieporozumieniami.
Poziom V, Etap 20, Ćwiczenie 132 – Jak zabić przyjaźń
Cele:
- Kształtowanie nawyku używania zachowań podtrzymujących przyjaźń,
- Rozwijanie rozumienia kruchości przyjaźni i konieczności nieustannych starań w jej obronie,
- Poznanie różnych zachowań, które mogą zniszczyć przyjaźń.
Przyjaźń jest bardzo delikatną więzią, która może wygasnąć lub zostać zniszczona bez odpowiedniej opieki i szacunku. To ćwiczenie ma na celu podkreślenie roli utrzymywania istniejących przyjaźni.
Przygotowanie:
Ćwiczenie można wykonywać w niewielkich grupach.
Przebieg ćwiczenia:
Rozpocznijcie od generowania indywidualnie listy sposobów na zniszczenie przyjaźni. Porównajcie listy i stwórzcie na ich podstawie pełną listę. Następnie stwórzcie listę konstruktywnych sposobów zachowania, które pomagają podtrzymać przyjaźń. Po stworzeniu list zacznijcie odgrywać poszczególne zachowania – najpierw z listy „zabójców”. Upewnij się, że każdy jest dobrze wytrenowany w rozpoznawaniu, że właśnie stosuje dane zachowanie lub że jest jego ofiarą. Na końcu analogicznie przećwiczcie „podtrzymywacze” przyjaźni.
Przykładowa lista „Zabójców Przyjaźni”
- Zaproś ją do siebie i ignoruj ją.
- Wybierz grę, która najbardziej Cię rozprasza, kiedy jesteście razem.
- Mów o faktach, które tylko Ciebie interesują.
- Ignoruj go, kiedy jesteś zajęty robieniem czegoś innego.
- Mów monologi.
- Odejdź od niej, kiedy znajdziesz coś interesującego do zrobienia.
- Nie przejmuj się dzwonieniem do niego. Niech sam zadzwoni.
- Zapraszaj ją tylko wtedy, kiedy zgodzi się robić to, na co Ty masz ochotę.
- Obwiniaj ją podczas konfliktów.
- Nawet nie próbuj naprawiać sytuacji konfliktowej, jeśli nie wygrywasz. Nie wybaczaj mu, nawet jeśli bardzo przeprasza.
- Krytykuj ją i rób jej kazania na temat tego, co robi źle.
- Opowiadaj o tym, że jesteś lepszy od niej w różnych rzeczach.
- Mów o niej źle lub ośmieszaj ją przy innych osobach.
- Mów innym osobom o rzeczach, które prosił byś nie przekazywał.
- Nie przejmuj się poznawaniem go lepiej.
- Złość się na nią, jeśli spędza czas z innym przyjacielem zamiast z Tobą.
Przykładowa lista „Podtrzymywaczy Przyjaźni”
- Dowiedz się, czym się interesuje.
- Bądź Sojusznikiem.
- Doceniaj.
- Unikaj rzeczy, które Cię rozpraszają, kiedy jesteście razem.
- Rozwiązuj konflikty konstruktywnie.
- Zadzwoń do niego, żeby okazać zainteresowanie.
- Dowiedz się więcej o rzeczach, które są dla niej ważne.
Opracowała mgr Magdalena Karwala
– psycholog
Ćwiczenia pochodzą z:
Gutstein, S.E. i Sheely, R.K., (2002). Relationship Development Intervention with Children, Adolescents and Adults: Social and Emotional Development Activities for Asperger Syndrome, Autism, PDD, and NDL. London: Jessica Kingsley Publishers.